Na tej stronie znajdziesz najważniejsze informacje o pieczy zastępczej.
Piecza zastępcza to bardzo ważna część systemu wspierania dzieci pozbawionych opieki rodziców biologicznych. Rodzice zastępczy dają dzieciom miłość, bliskość, bezpieczeństwo i dom. Dzięki temu dzieci, porzucone, samotne, czasem chore, mają szansę na możliwie zdrowy rozwój i szczęśliwsze życie.
Co to jest piecza zastępcza
Piecza zastępcza to forma opieki nad dziećmi pozbawionymi wsparcia rodziców biologicznych. Piecza zastępcza dzieli się na:
- pieczę rodzinną czyli rodzicielstwo zastępcze (dzieci przebywają pod opieką rodzin)
- pieczę instytucjonalną (dzieci przebywają w placówkach opiekuńczo-wychowawczych)
Czym różni się rodzicielstwo zastępcze od adopcji
Rodzicielstwo zastępcze i adopcja to dwie różne formy wspierania dzieci, które nie mają opieki rodziców biologicznych.
Adopcja jest stała a rodzice adopcyjni przejmują wszystkie funkcje rodziny biologicznej. Zmienia się akt urodzenia dziecka. Rodzice adopcyjni ponoszą wszelkie wydatki związane z wychowywaniem i mają pełną władzę rodzicielską nad przysposobionym dzieckiem.
Rodzina zastępcza jest tymczasowa, formalnie trwa do osiągnięcia pełnoletności lub zakończenia kształcenia się wychowanka. Rodzice zastępczy opiekują się dzieckiem w czasie, gdy nie mogą zrobić tego rodzice biologiczni, dbają o wychowanie i wykształcenie, a także o utrzymanie kontaktów z rodziną biologiczną. Jeśli sąd tak zdecyduje, rodzice zastępczy mogą być także opiekunami prawnymi, jednak co do zasady prawa do decydowania o niektórych kwestiach mają rodzice biologiczni. Rodzice zastępczy otrzymują wsparcie finansowe w związku z funkcją, którą pełnią.
Kiedy dzieci trafiają do pieczy zastępczej
Dzieci trafiają do rodzin zastępczych, gdy ich dobro jest zagrożone. Decyzję o tym podejmuje sąd opiekuńczy. Umieszczenie dziecka w pieczy powinno jednak nastąpić dopiero po wyczerpaniu wszystkich form pomocy rodzicom biologicznym, które opisują przepisy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.
Postanowienie sądu
Orzeczenie sądu zapada w formie postanowienia, które jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia.
Rodzaje zarządzeń sądu opiekuńczego
Sąd może zarządzić umieszczenie dziecka:
- w rodzinie zastępczej;
- w rodzinnym domu dziecka;
- w instytucjonalnej pieczy zastępczej;
W wyjątkowych przypadkach sąd może także powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej osobom, które nie spełniają określonych w przepisach warunków, zarządzić umieszczenie dziecka w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęgnacyjno-opiekuńczym lub zakładzie rehabilitacji leczniczej
Szczególne wypadki – umowa
W sytuacjach pilnej konieczności dziecko może zostać umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub osobą prowadzącą rodzinny dom dziecka a starostą powiatu, w którym mieszkają opiekunowie zastępczy (Wrocław to miasto na prawach powiatu, więc starostą jest prezydent miasta).
Do kiedy dziecko przebywa w pieczy zastępczej
Dziecko jest objęte pieczą zastępczą do czasu, gdy będzie mogło wrócić do rodziców biologicznych lub będzie mogło zostać adoptowane (jego sytuacja prawna zostanie uregulowana). Chociaż, co do zasady, piecza zastępcza jest tymczasowa, w praktyce często się zdarza, że dzieci przebywają w rodzinach zastępczych lub placówkach opiekuńczo-wychowawczych do czasu uzyskania pełnoletności (samodzielności).
Prawa i obowiązki osób opiekunów zastępczych
Najważniejsze obowiązki i prawa wynikające z bycia opiekunem zastępczym to:
- wychowanie i reprezentowanie dziecka;
- dochodzenie świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb (w tym alimentów).
Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do biologicznych rodziców dziecka.
W sytuacji, gdy rodzice dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej mają ograniczoną władzę rodzicielską, to nadal przysługuje im prawo do decydowania o istotnych dla dziecka sprawach, np. :
- wyrażenie zgody na leczenie lub przeprowadzenie zabiegu;
- zwrócenie się do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie w imieniu dziecka spadku i odrzucenie go w jego imieniu,
- złożenie wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności;
- złożenie wniosku o wydanie paszportu czy dowodu osobistego.
Opieka prawna
Osoby, które jednocześnie pełnią funkcję opiekuna zastępczego i opiekuna prawnego, mogą podejmować decyzje w istotnych sprawach dotyczących osoby dziecka bez zgody sądu. Opieka prawna jest ustanawiana, gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej i nie mogą decydować już o istotnych dla dziecka sprawach.
Świadczenia dla rodziców zastępczych i dzieci pod ich opieką
Alimenty
Rodzina zastępcza, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka oraz dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej są uprawnieni do dochodzenia alimentów od rodziców na rzecz dziecka.
Świadczenia rodzinne
Opiekunom zastępczym przysługuje prawo do świadczeń rodzinnych (które jednocześnie nie przysługuje rodzicom biologicznym dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej).
Renta rodzinna
Do renty są uprawnione między innym przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki i rodzeństwo.
Zasiłek macierzyński
Zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej), dziecko w wieku do 7. roku życia.
Ubezpieczenie zdrowotne
Opiekun zastępczy ma również obowiązek zgłosić dziecko, którym się opiekuje do ubezpieczenia zdrowotnego.