Dziś 30 maja 2022 r. - Dzień Rodzicielstwa Zastępczego

 Dziś 30 maja 2022 r. - Dzień Rodzicielstwa Zastępczego

Definicja

Piecza zastępcza to forma opieki nad dzieckiem pozbawionym opieki rodziców biologicznych.

Kiedy dziecko trafia do pieczy zastępczej?

Jeżeli dobro dziecka jest zagrożone, sąd opiekuńczy umieści dziecko w pieczy zastępczej na podstawie odpowiedniego postanowienia/zarządzenia.

Umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej powinno nastąpić po wyczerpaniu wszystkich form pomocy rodzicom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, chyba że dobro dziecka wymaga zapewnienia mu natychmiastowej pieczy zastępczej.

Postanowienie sądu

Orzeczenie w przedmiocie umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej zapada w formie postanowienia, które jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, z chwilą wydania. Sąd opiekuńczy może zmienić swoje postanowienie nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy.

Szczególne wypadki – umowa

W sytuacjach pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców, dziecko może zostać umieszczone w rodzinnej pieczy zastępczej na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsce prowadzenia rodzinnego domu dziecka.

Do kiedy dziecko przebywa w pieczy zastępczej?

Dziecko umieszcza się w pieczy zastępczej do czasu zaistnienia warunków umożliwiających jego powrót do rodziców albo do czasu gdy trafi do rodziny przysposabiającej (adopcja). Oznacza to, że jeśli ustąpią powody umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, sąd może orzec o powrocie dziecka do rodziców biologicznych.

Rodzaje zarządzeń sądu opiekuńczego

Sąd może zarządzić umieszczenie małoletniego:

• w rodzinie zastępczej;
• w rodzinnym domu dziecka;
• w instytucjonalnej pieczy zastępczej;

W wyjątkowych przypadkach Sąd może także:

• powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
• zarządzić umieszczenie dziecka w zakładzie opiekuńczo-leczniczym;
• zarządzić umieszczenie dziecka w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym;
• zarządzić umieszczenie dziecka w zakładzie rehabilitacji leczniczej.

Bieżąca piecza (opieka) nad dzieckiem

Prawa i obowiązki osób sprawujących pieczę nad dzieckiem

Najważniejsze obowiązki i prawa wynikające z wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej:

• wychowanie i reprezentowanie dziecka;
• dochodzenie świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb (w tym alimentów).

Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka. Sąd opiekuńczy może jednak postanowić inaczej.

W sytuacji gdy rodzice dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej mają ograniczoną władzę rodzicielską, to nadal przysługuje im prawo do decydowania o istotnych dla dziecka sprawach, np. :

• wyrażenie zgody na leczenie lub przeprowadzenie zabiegu;
• zwrócenie się do sądu o wyrażenie zgody na odrzucenie w imieniu dziecka spadku, a po jej uzyskaniu, odrzucenie w jego imieniu spadku;
• złożenie wniosku o orzeczenie o niepełnosprawności;
• złożenie wniosku o wydanie paszportu czy dowodu osobistego.

Rodzina zastępcza lub prowadzący rodzinny dom dziecka w przykładowo wymienionych sprawach nie będą uprawnieni do reprezentowania dziecka.

Jeśli opiekun zastępczy napotka na przeszkodę w uzyskaniu od rodzica zgody na dokonanie wskazanych czynności, to istnieje możliwość aby sąd opiekuńczy wyraźnie upoważnił rodzinę zastępczą do dokonywania określonych czynności. W tym celu należy złożyć w sądzie stosowny wniosek.

Opieka prawna

Osoby, które jednocześnie pełnią funkcję opiekuna zastępczego i opiekuna prawnego, mogą podejmować decyzje w istotnych sprawach dotyczących osoby dziecka bez zgody sądu. Opieka prawna jest ustanawiana gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej, a zatem nie mogą decydować już o istotnych dla dziecka sprawach.

Alimenty na rzecz dziecka umieszczonego w pieczy

Czym są alimenty?

Alimenty są to regularne, obowiązkowe świadczenia najczęściej na rzecz członków rodziny, polegające na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania.

Kto jest uprawniony do dochodzenia alimentów?

Rodzina zastępcza, prowadzący rodzinny dom dziecka oraz dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej są uprawnieni do samodzielnego dochodzenia alimentów od rodziców na rzecz dziecka.

Ponadto Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej we Wrocławiu, jako jednostki właściwej do finansowania pobytu dziecka w pieczy zastępczej, może dochodzić na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej świadczeń alimentacyjnych.

W przypadku gdy od umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej upłynął rok, Dyrektor musi wytoczyć powództwo alimentacyjne wobec rodziców tego dziecka, jeżeli alimenty nie zostały wcześniej ustalone wyrokiem sądu.

Pozew alimentacyjny

Pozew o alimenty składa się w Sądzie Rejonowym, Wydziale III Rodzinnych i Nieletnich sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania powoda (małoletniego dziecka) lub pozwanego (rodziców dziecka). Od pozwu nie uiszcza się żadnej opłaty. W sytuacji zasądzenia alimentów, będą one płatne do rąk opiekunów zastępczych, chyba że sąd postanowi inaczej.

Pobierz wzór pozwu o alimenty

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego
Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

Ubezpieczenie zdrowotne

Kto zgłasza dziecko do ubezpieczenia zdrowotnego?

Rodzic zastępczy, który podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma obowiązek zgłosić do Narodowego Funduszu Zdrowia (za pośrednictwem swojego pracodawcy lub ZUS) członków rodziny, którzy po zgłoszeniu uzyskują prawo do świadczeń opieki zdrowotnej.

Za członków rodziny, zgodnie z art. 5 pkt 3a ustawy uznaje się następujące osoby:

• dziecko własne;
• dziecko małżonka;
• dziecko przysposobione;
• wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę;
• dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, a jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku.

Co zrobić, gdy opiekun nie posiada prawa do ubezpieczenia zdrowotnego?

W sytuacjach, gdy opiekunowie zastępczy nie posiadają prawa do ubezpieczenia zdrowotnego, należy wykorzystać inne możliwości, określone w przepisach. Zgodnie z art. 66 ust. 1 ustawy, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają: (...)

• uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;
• dzieci do czasu rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego (...) niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z zastrzeżeniem art. 81 ust. 8 pkt 3;
• studenci i uczestnicy studiów doktoranckich niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, z wyłączeniem osób, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1.

Osoby, o których mowa powyżej są zgłaszane do ubezpieczenia zdrowotnego odpowiednio przez:

• szkoły;
• zakłady kształcenia nauczycieli;
• szkoły wyższe;
• jednostki prowadzące studia doktoranckie.

Dzieci w wieku przedszkolnym

Dzieci, które nie podlegają obowiązkowi szkolnemu zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego ośrodek pomocy społecznej na wniosek opiekuna prawnego lub faktycznego dziecka albo z własnej inicjatywy.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

Świadczenia rodzinne

Komu przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego?

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:

• rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;
• opiekunowi faktycznemu dziecka;
• osobie uczącej się.

Kim jest osoba ucząca się?

Jest to osoba pełnoletnia uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony (osoby kontynuujące naukę, które nie spełniają powyższych przesłanek nie mogą się ubiegać o zasiłek rodzinny).

Kiedy zasiłek rodzinny nie przysługuje?

Zasiłek rodzinny nie przysługuje, jeżeli dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej (art. 7 pkt 2 ustawy).

Podstawa prawna:
Ustawa o świadczeniach rodzinnych z dnia 28 listopada 2003 r.

Podatek dochodowy

Zwolnienia od podatku

Świadczenia przyznane na pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w rodzinach zastępczych oraz przyznawane osobom usamodzielnianym są wolne od podatku dochodowego.

Dotyczy to także:

• świadczeń rodzinnych otrzymanych na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych,
• dodatków pielęgnacyjnych,
• dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, wypłaconych na podstawie odrębnych przepisów.

Ulgi w podatku dochodowym

W rozliczeniu rocznym, rodzina zastępcza wychowująca dzieci przez pełny rok, może odliczyć od podatku następujące kwoty:

• 1112,04 zł na pierwsze dziecko - warunek dochodów;
• 1112,04 zł na drugie dziecko;
• 2000,04 zł na trzecie dziecko;
• 2700,00 zł na czwarte i kolejne dziecko.

Ulga przysługuje z tytułu wychowywania małoletnich dzieci w stosunku do których:

• wykonywana była władza rodzicielska;
• pełniona była funkcja opiekuna prawnego, jeżeli dziecko zamieszkiwało z takim opiekunem;
• sprawowana była opieka poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Zasady stosowania ulgi

Odliczenie przysługuje za każdy miesiąc, w którym podatnik wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę.

Odliczenie dotyczy obojga rodziców, opiekunów prawnych albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę ulgi mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

Podstawa prawna:
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.

Renta rodzinna

Osoby uprawnione do renty rodzinnej

Zgodnie z art. 67 ustawy, do renty rodzinnej uprawnieni są między innymi:

• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki i rodzeństwo.

UWAGA! RENTA RODZINNA NIE PRZYSŁUGUJE NA INNE, POZA WYMIENIONYMI WYŻEJ DZIEĆMI, JEŻELI PRZEBYWAJĄ W RODZINIE ZASTĘPCZEJ LUB RODZINNYM DOMU DZIECKA.

W/w osoby muszą spełniać następujące warunki:

• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku oraz
• nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:
  a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo
  b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Do kiedy przysługuje renta rodzinna?

Renta rodzinna przysługuje do ukończenia nauki w szkole, jeżeli dziecko przekroczyło 16. rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat. Wskazany wiek nie ma znaczenia w przypadku osób niezdolnych do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25. rok życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Podstawa prawna:
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Urlop wychowawczy

Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Zgodnie z art. 29 ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa